PAMUKKALE TRAVERTENLERİ
Traverten çok yönlü, çeşitli nedenlere ve ortamlara bağlı, kimyasal reaksiyon sonucu çökelme ile oluşan bir kayadır.
Pamukkale termal kaynağını meydana getiren jeolojik olaylar geniş bir bölgeyi etkilemiştir. Bu bölgede sıcaklıkları 35-100 C arasında değişen 17 sıcak su alanı bulunmaktadır. Pamukkale termal kaynağı, bölgesel potansiyel içindeki bir ünitedir. Kaynak, antik dönemlerden beri kullanılmaktadır. Termal su kaynaktan çıktıktan son ra, 320m uzunluğunda bir kanal ile traverten başına gelmekte ve buradan, 60-70m.lik kısmi çökelmenin olduğu traverten katkatlarına dökülmekte ve ortalama 240-300m. yol kat etmektedir. Kaynaktan çıkan 35.6 Co sıcaklğında,içinde yüksek miktarda Kalsiyum Hidro Karbonat bulunan suyun havadaki oksijen ile olan teması sırasında Karbondioksit ve Karbonmonoksit uçarak,kalsiyum karbonat çökelmekte ve traverten oluşumuna sebep olmaktadır.Çökelti ilk etapta jel halindedir.Reaksiyon kimyasal olarak; Ca(HCO3)+O2 à CaCO+CO2+CO+H2O şeklindedir. Katkat havuzcuklarında ve katkat seddelerinde, çökelmekte olan kalsiyum karbonat, başlangıçta yumuşak bir jel halindedir.
Zaman içinde sertleşmekte ve traverten olmaktadır. Ancak ziyaretçiler tarafından katkatlar üzerinde gezilmesi ve oynanması, henüz yumuşacık haldeki kalsiyum karbonatların ezilmesine, dağılmasına neden olmaktadır. Travertenlere termal su kontrollü olarak belirli bir program dahilinde verilmektedir.Fazla miktarda ve uzun süre aynı yere akıtılan su yosunlaşmaya ve dolayısıyla travertenlerde hoş olmayan kirliliğe sebep olmaktadır. Beyazlığın oluşumunda, hava şartları, ısı kaybı, akışın yayılımı ve süresi etkilidir. Çökelme, termal sudaki karbondioksitin havadaki karbondioksit dengeye gelinceye kadar devam etmektedir. Yerinde yapılan analizlerde, kaynak başındaki suyun karbondioksit miktarı ortalama 725mg/1 iken, suyun travertenleri terk ettiğinde bu miktar 145mg/1’e düşmektedir. Keza kalsiyum bikarbonat da benzer şekilde 1200 mg/1’den 400 mg/1’e düşmektedir. Keza Ca 576/8mg/1’e düşmektedir. Bu analiz sonucuna göre, 1lt. sudan traverten üzerine 499.9mg. CaCO 3 çökelmektedir. Bu miktar 1 1/sn. su için günde 43191g. Çökelme demektir. Ortalama yoğunluğu 1.48g/cm 3 alan kaplar. Suyun ortalama debisi 466.21/sn. olduğuna göre 13584m 2 alan beyazlatılabilecektir. Pratikte bu şartları yerine getirmek güçtür. Ancak bu teorik yaklaşıma göre yılda 1mm. kalınlığında 4.9km 2 alan beyazlatılabilir.
Genel Özellikleri: Bölgedeki önemli doğal kaynaklardan olan ve Pamukkale Travertenlerini oluşturan termal su kaynakları geniş bir bölgeyi etkilemiş olup bu kapsamda sıcaklıkları 35-100°C arasında değişen 17 sıcak su kaynağı bulunmaktadır.
Pamukkale Özel Çevre Koruma Bölgesi; Denizli ili, Akköy ilçesine bağlı 2 belde ve 2 köyden oluşmaktadır. Denizli İlinin 20 km kuzeybatısında, kendine has jeolojik yapısı ve tarihi değerleri ile öne çıkan bir bölge olup; Pamukkale (Ecirli), Akköy, Karahayıt, Develi ve Yeniköy yerleşim alanlarını içine alır. Güneyde Baba Dağları, kuzeyde Büyük Çökelez ve Küçük Çökelez Dağları bulunmaktadır.
Bir bölümü Eğe Bölgesi, bir bölümü ise Akdeniz Bölgesi’nde kalan Denizli İli ve Pamukkale; bazen Anadolu ikliminin de etkisi altında kalmaktadır. Denizli Meteoroloji İstasyonunun ölçümlerine göre, ortalama yıllık toplam yağış miktarı 565 mm olarak belirlenmiştir.
Bölgede, kahverengi orman toprağı ile koluviyal toprak olmak üzere iki ana toprak grubu yer almakta olup, doğal bitki örtüsüne daha çok; dere kenarları, tarım alanları arasında kalan sınır çizgileri ile koru, otlak ve tarıma uygun olmayan tepelerde rastlanır. Hierapolis plato düzlüğünde, gözle görülebilir doğal kitle yeşillikleri Nerium oleander (zakkum) ile Ficus Inur ve Vitex Agnus Castus grupları vardır. Otsu bitkilerden bazı türler, mevsimlere bağlı olarak ve geçici yaprak-çiçek renk etkileriyle kendilerini belli etmektedir.
Maki ve geniş orman vejetasyonu daha çok platonun kuzeydoğusundaki yüksek tepelerde yer almaktadır. Ayrıca, Çürüksu Ovası’ nın tarım bitkileri dokusu, polikültür tarıma dayalı çok geniş bir yeşil örtüyü oluşturmaktadır.
Bölgedeki önemli doğal kaynaklardan olan ve Pamukkale Travertenleri’ ni oluşturan termal su kaynakları geniş bir bölgeyi etkilemiş olup, bu kapsamda sıcaklıkları 35-100oC arasında değişen 17 sıcak su kaynağı bulunmaktadır.
Çökelez Dağı’ nın güney yamacında, büyük bir kristalin kitlenin hemen önündeki kalker katmanların arasından çıkan termal sular, ülkemizde doğal bir anıt olan Pamukkale’yi oluşturmaktadır. Pamukkale Travertenleri, güneyde Kadı Deresi yakınındaki Domuz Çukuru adı verilen alandan başlayarak, kuzeydeki Nekrapol’ ün son mezarının yakınından akan Çaltık Deresi’ne kadar uzanan bir alanda gözlenir.
Özel Çevre Koruma Bölgesi içerisinde Pamukkale Travertenleri’ni oluşturan sıcak su kaynaklarının çıktığı fay zonunun kuzey- batısında yer alan Karahayıt Jeotermal Kaynakları bölgenin önemli bir sağlık ve turizm merkezi olmasını sağlamıştır.Söz konusu suların sıcaklığın ve kimyasal kompozisyonu farklı nitelikte olup bu durum Karhayıt Beldesi’nde gözlenen kırmızı travertenlerin oluşmasını sağlamıştır. Karahayıt çevresindeki yüksek jeotermal potansiyeli doğal dengesine uygun olarak kullanılmasını sağlamak amacıyla Kurumumuz, Denizli Valiliği ve MTA arasında koordineli çalışmalar yürütülmektedir.
Pamukkale Travertenleri
Denizli için Pamukkale’nin yeri çok farklıdır. UNESCO’nun Dünya Kültür Mirası Listesi’nde yer alan bu doğa harikası yer, sadece kent turizminin değil, ülke turizminin de en değerli mekanlarından biridir. Uzaktan bakıldığında bir pamuk yığınını andıran travertenlerin önemli özelliklerinden biri şifalı termal sularıdır.
Bölgede hizmet veren termal sağlık tesisleri, pek çok iç ve dış hastalığın tedavisinde önemli bir rol üstlenmektedir.
Termal sular kalp ve damar hastalıklarında şifa sağlar. Dolaşım sistemine ait hastalıklarda, beyin ve etraf atar damarlardaki iskemik sendromlarda, tansiyon değişiminde, bronşiyal astım vakalarında, osteoartroz sınıfına giren ve bilhassa alt ekstremitlerde yerleşen romatizmal sendromlarda ve akut devresini geçirmiş ve stabilize durumdaki artritis sendromlarında etkili olduğu görülmektedir
Pamukkale Travertenleri Nasıl Oluşmuştur
Travertenler çeşitli kimyasal reaksiyonların çökelmesi sonucunda oluşuyor. Aslında bir çeşit kayadır. Pamukkale bölgesinde travertenlerin olduğu alanda 17 adet sıcaklığı 35-100 derece arasında değişin sıcak su kaynağı bulunuyor. Bu termal su kaynağından çıktıktan sonra travertenlerin başına geliyor ve travertenlerin katlarında çökelmeye başlıyor
Termal su kaynağından çıkarken 35 derece civarında oluyor. Suyun içerisinde bol miktarda Kalsiyum Hidrokarbonat bulunuyor. Kaynaktan çıktıktan sonra oksijen ile temas ettiğinde Karbondioksit ve Karbon Monoksit uçuyor. Geriye de Kalsiyum Karbonat kalıp çökelmeye başlıyor. Aslında ilk olarak jel halinde oluşuyor. Zaman içinde sertleşerek kaya formuna giriyor
Muhteşem görüntü çeşitli kimyasal reaksiyonların çökelmesi sonuncunda oluşmuştur. Pamukkale bölgesinde yaklaşık 17 adet sıcak su kaynağı bulunuyor ve bu kaynakların sıcaklıkları 35-100 derece arasında değişiyor. Bu termal su kaynağından çıktıktan hemen sonra travertenlerin en başına geliyor ve bu travertenlerin katlarında çökelmeye başlıyor. Kaynaktan çıkarken suyun derecesi 35 oluyor. Bu su içerisinde çok miktarda Kalsiyum Hidrokarbonat bulunuyor. Kaynaktan çıktıktan sonra oksijen ile temas edince Karbondioksit ve Karbon Monoksit uçuyor. Geriye de Kalsiyum Karbonat kalıp çökelmeye başlıyor. Bu oluşum ilk olarak jelden oluşur zaman geçtikçe de sertleşir ve kaya formuna giriyor
Bir dönemin gözde Roma kaplıcası Hierapolis antik kentinin altındaki yer alan beyaz basamaklı doğal çeşme görümlü kaya oluşumları Denizli’de yer alan ve Pamukkale Travertenleri adıyla bilinen göz kamaştırıcı bir doğa mucizesidir. Binlerce yıldır yamaçtan aşağı akan antik kaplıcalardan gelen sular, istiridye kabuğu şeklindeki havuzlarda teraslar oluşturmuş, kalsiyum açısından zengin suların akışıyla beyaz travertenler sürekli yenilenmiştir.
Hierapolis şehrinin şifalı sularının etrafında kurulduğu MÖ 2. yüzyıldan sonra hızla gelişen yerleşim pek çok deprem geçirdikten sonra her seferinde yeniden inşa edilmişse de 14. yüzyıla gelindiğinde tamamen terk edilmiştir. Bununla birlikte şehir geneline su dağıtan bir Nymphaeum çeşmesi, büyük bir amfitiyatro ve Türkiye’deki en büyük antik nekropol kalıntıları da dahil olmak üzere Hieropolis kalıntıları oldukça geniştir.
Traverten Nedir?
Yer altından gelen suyun içindeki kalsiyum karbonatın oksijenle buluşmasında karbondioksit ve karbon monoksit uçmakta geriye kalan kar beyazı renkteki pamuksu kalsiyum karbonatın zamanla sertleşmesiyle travertenler oluşmaktadır. Sıcaklığı 35 ile 100 derece arasında değişen ve 17 termal su kaynağından çıkan su her yeri beyaza boyayarak 300 metre kadar yol aldıktan sonra döküldüğü travertenleri doldurmaktadır. Böylece oluşan bu doğal havuzlar cilt hastalıklarına şifa bulmak isteyen insanları asırlardır kendine çekmektedir.
Dünya Mirası Listesi
Hierapolis kalıntıları ile birlikte Pamukkale, artık UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde korunmaktadır. korunmaya alınmadan önce teraslar, gerek ihmal gerekse ticari işletme hırsı yüzünden gelmesiyle yok olma tehlikesiyle karşı karşıyaydı. Sitenin tepesine, kısmen Hierapolis kalıntılarını gizleyen oteller inşa edilmiş ve ziyaretçilerin ayak ve ayakkabılarının yaptığı aşındırma yüzünden havuzların çoğu yıpranmış ve kar beyazı rengi kahverengiye dönmüştür. Bununla birlikte hassas doğal dengeyi koruma çabaları bölgeyi önemli ölçüde değiştirmiştir. Oteller yıkılmış, havuzların doğal beyaz görünümünün korunması için havuzlara girişler kısıtlanmış, kaynaktan çıkan sular kontrol edilerek bir seferde sadece birkaç havuza dağıtılmıştır. Ayrıca yıkanmak isteyen turistler için kaplıcaya yapay havuzlar eklenmiştir.
Nasıl Gidilir?
Pamukkale gibi doğal yapılar yeryüzünde son derece nadir görülmesine rağmen, Çin’in Huanglong kentinde benzer ancak daha küçük bir traverten havuzu seti bulunmaktadır. Ne yazık ki, Yeni Zelanda’daki Viktorya dönemi yerleşimcileri tarafından sevilen başka bir benzer traverten 1886’da bir volkanik patlamayla yok olmuştur. Pamukkale travertenlerine en yakın yerleşim yaklaşık 18 km uzaklıktaki Denizli’dir. buraya kendi aracınızla Denizli Merkez’den D585 yolundan kuzeye, Pamukkale istikametine doğru gidebileceğiniz gibi Karahayıt minibüsleri veya taksi ile de ulaşabilirsiniz.
